Jak działa szczepionka

Mechanizm szczepienia polega na stymulowaniu układu odpornościowego organizmu do wytworzenia odpowiedzi immunologicznej przeciwko danemu patogenowi, takiemu jak wirus czy bakteria, bez konieczności rzeczywistej infekcji. Proces ten wykorzystuje zasadę, że organizm potrafi rozpoznać i zapamiętać obce cząsteczki zwane antygenami, które są charakterystyczne dla patogenów.

Istnieją dwa główne mechanizmy szczepień:

• szczepionki z osłabionymi lub zabitymi drobnoustrojami
• szczepionki oparte na antygenach lub białkach; mogą to być fragmenty wirusa, bakterii lub nawet syntetycznie wytworzone antygeny.

W obu przypadkach, kiedy organizm zostaje poddany szczepieniu, jego układ odpornościowy reaguje, produkując przeciwciała oraz komórki pamięci immunologicznej. Komórki pamięci zapamiętują obecność patogenu i pozostają w organizmie, gotowe do szybkiej reakcji w przypadku ponownego wystąpienia infekcji.

Co zawiera szczepionka?

Szczepionki zawierają substancje, które mają na celu dostarczenie antygenów oraz innych składników, które pomagają w pobudzeniu układu odpornościowego. Oto kilka kluczowych składników:

• antygeny: cząsteczki pochodzące z patogenu lub syntetycznie wytworzone, które są charakterystyczne dla danego patogenu. Antygeny pobudzają układ odpornościowy do reakcji immunologicznej i tworzenia przeciwciał oraz komórek immunologicznych, które mogą zwalczyć patogen w przyszłości;
• adiuwanty: substancje dodane do szczepionek w celu wzmocnienia i wydłużenia odpowiedzi immunologicznej. Pomagają one zwiększyć skuteczność szczepionki poprzez zwiększenie produkcji przeciwciał i aktywację komórek immunologicznych. Przykłady adiuwantów to związki glinu, krzemiany, czy lipidy;
• substancje stabilizujące: pomagają zachować stabilność szczepionki podczas przechowywania i transportu; mogą to być cukry, aminokwasy, albuminy, czy inne substancje;
• substancje konserwujące: pomagają zapobiec rozwojowi mikroorganizmów w preparacie;
• bufory: do utrzymania odpowiedniego pH oraz zapewnienia stabilności preparatu;
• substancje stabilizujące emulsję: pomagają utrzymać stabilność emulsji w preparacie.

Metale ciężkie w szczepionkach – fakt czy mit?

Większość szczepionek nie zawiera metali ciężkich jako składników dodanych, jednak mogą one być obecne w śladowych ilościach jako zanieczyszczenia pochodzące z procesów produkcyjnych lub składników użytych do produkcji. Przykładowe metale ciężkie, które mogą występować w szczepionkach to:

• merkury: dawniej merkury był stosowany jako składnik konserwujący w niektórych szczepionkach, szczególnie przeciwko grypie. Jednakże, ze względu na obawy dotyczące bezpieczeństwa, jego stosowanie zostało praktycznie wyeliminowane, a ilości, które mogą być obecne jako zanieczyszczenia, są bardzo niskie;
• aluminium: może być obecne w niektórych szczepionkach jako adiuwant. Jednakże ilości aluminium w szczepionkach są niewielkie i powszechnie uważa się, że są bezpieczne;
• żelazo: niektóre szczepionki, szczególnie te przeciwko wirusom, mogą zawierać śladowe ilości żelaza, które mogą pochodzić z substancji użytych do produkcji; 
• rtęć: tiomersal sól sodowa kwasu etylortęciotiosalicylowego, odznaczająca się znaczną toksycznością.

„Śladowe ilości metali ciężkich” być może nie brzmi niebezpiecznie, ale skąd wiesz ile z nich masz już w swoim ciele? Ile z nich dostarczasz z pożywieniem i powietrzem każdego dnia? Czy twoje narządy detoksykujące radzą sobie z ich usuwaniem?  Skąd wiesz czy w twoim organizmie  - przecież każdy jest inny – nie wejdą one w reakcje z innymi krążącymi substancjami? Te i inne niewiadome warto poddać pod indywidualną rozwagę.

Jak organizm radzi sobie z wirusem?

Kontakt organizmu z wirusem wywołuje szereg złożonych reakcji w układzie odpornościowym, które mają na celu jego zwalczanie i eliminację. Proces przebiega mniej więcej tak:

• wykrycie wirusa: gdy wirus przedostaje się do organizmu, układ odpornościowy wykrywa obecność obcych cząsteczek, zwanych antygenami wirusowymi. Komórki układu odpornościowego, takie jak makrofagi, są odpowiedzialne za rozpoznawanie i pochwycenie wirusa,
• aktywacja odpowiedzi immunologicznej: po wykryciu wirusa, układ odpornościowy aktywuje swoją odpowiedź immunologiczną. W komórkach prezentujących antygen (na przykład makrofagach) antygeny wirusa są prezentowane limfocytom T, które są kluczowymi graczami w odpowiedzi immunologicznej,
• produkcja przeciwciał: Limfocyty B aktywują się i zaczynają produkcję przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom wirusowym. Przeciwciała są białkami, które wiążą się z wirusem i pomagają w jego unieszkodliwianiu, np. poprzez neutralizację, aglutynację (zlepianie) czy aktywację układu dopełniacza,
• atak na zainfekowane komórki: Limfocyty T cytotoksyczne (cytotoksyczne limfocyty T) rozpoznają zainfekowane komórki, atakują i niszcząc, aby uniemożliwić dalsze rozprzestrzenianie się wirusa,
• wydzielanie cytokin: komórki układu odpornościowego wydzielają cytokiny, które są białkami sygnałowymi regulującymi odpowiedź immunologiczną. Cytokiny pomagają w koordynacji działań komórek immunologicznych i wzmocnieniu odpowiedzi przeciwko wirusowi,
• tworzenie pamięci immunologicznej: po pokonaniu infekcji, niektóre limfocyty stają się komórkami pamięci immunologicznej, które pozostają w organizmie i zapamiętują antygen wirusa. To pozwala na szybszą i bardziej skuteczną odpowiedź immunologiczną w przypadku ponownego kontaktu z tym samym wirusem w przyszłości.

Ogólnie rzecz biorąc, w kontakcie z wirusem organizm uruchamia skomplikowaną serię procesów w celu zwalczania infekcji i przywrócenia zdrowia. Działania te wymagają współpracy różnych komórek i cząsteczek układu odpornościowego, które działają razem, aby zapewnić ochronę przed wirusem.

Co może pomóc w uruchamianiu odpowiedzi immunologicznej?

• zbilansowana dieta: spożywanie zdrowej i zróżnicowanej diety bogatej w owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe źródła białka i tłuszczów pomaga zapewnić organizmowi odpowiednią ilość składników odżywczych niezbędnych do wsparcia układu odpornościowego,
• regularna aktywność fizyczna: regularna aktywność fizyczna pomaga wzmocnić układ odpornościowy, poprawiając krążenie krwi i stymulując komórki odpornościowe do działania,
• wystarczająca ilość snu: odpowiedni sen jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Niewystarczająca ilość snu może osłabić naszą odporność,
• unikanie stresu: długotrwały stres może osłabić naszą odporność, dlatego warto stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie, aby zmniejszyć poziom stresu i poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego,
• unikanie palenia tytoniu i nadmiernego spożycia alkoholu: używki osłabiają układ odpornościowy, dlatego warto unikać szkodliwych substancji.

Superbohaterowie organizmu

Organizm posiada mnóstwo reakcji obronnych. Jeśli organizm działa sprawnie, a my zapewniamy mu odpowiednie warunki, spokojnie sam radzi sobie z patogennymi drobnoustrojami oraz samoleczeniem organizmu. Do najważniejszych obrońców organizmu należą:

• makrofagi: Makrofagi to komórki, które "patrolują" organizm, szukając obcych substancji, takich jak wirusy i bakterie. Gdy wykryją wirusa, mogą go pochłonąć i zniszczyć. W analogii do superbohaterów, można by je porównać do strażników, którzy odkrywają obecność wirusa i przygotowują się do walki.
• limfocyty B: Limfocyty B to komórki, które produkują przeciwciała, czyli białka, które mogą rozpoznawać i wiązać się z wirusami, co prowadzi do ich unieszkodliwienia. W analogii do superbohaterów, limfocyty B są jak strzelcy wyborowi, którzy produkują specjalne "pociski" (przeciwciała), które mogą zniszczyć wirusa.
• limfocyty T: Limfocyty T pełnią różne funkcje w odpowiedzi immunologicznej, w tym identyfikują zainfekowane komórki i pomagają w ich eliminacji. Mogą one bezpośrednio atakować zainfekowane komórki lub wydawać sygnały, które aktywują inne komórki immunologiczne do walki z wirusem. W analogii do superbohaterów, limfocyty T mogą być jak dowódcy, którzy kierują działaniami innych komórek w walce z wirusem.
• interferon: grupa białek wydzielanych przez komórki organizmu w odpowiedzi na obecność wirusów, bakterii, pasożytów, nowotworów oraz inne bodźce immunologiczne; aktywuje enzym RNAza L, który tnie niczym nożyczki RNA wirusa;
• Natural Killer (NK), czyli komórki NK, to rodzaj limfocytów, które pełnią istotną rolę w obronie organizmu przed infekcjami oraz kontrolą wzrostu nowotworów. Są one częścią wrodzonego układu odpornościowego i działają szybko w reakcji na zainfekowane komórki oraz komórki nowotworowe, bez potrzeby wcześniejszego stymulowania przez antygeny.      

Szczepionki z mRNA

mRNA jest wykorzystywane w nowoczesnych technologiach szczepionkowych, takich jak szczepionki przeciwko COVID-19, które wykorzystują informacje genetyczne wirusa SARS-CoV-2, aby wytworzyć odpowiedź immunologiczną przeciwko temu wirusowi. mRNA jest kluczowym elementem w procesie ekspresji genów, który pozwala komórkom na produkcję białek niezbędnych do różnych funkcji komórkowych, takich jak enzymy, hormony, receptory, czy białka strukturalne. Kiedy komórka zostaje zainfekowana przez wirusa, mechanizmy wykrywania obecności wirusa w komórce uruchamiają kaskadę sygnałów, które prowadzą do aktywacji interferonów, w tym interferonów typu I (interferonów alfa i beta). Interferony te z kolei indukują ekspresję różnych genów, w tym genu RNAzy L. mRNA jest jednym z celów działania RNAzy L. RNAza L rozpoznaje i degraduje niektóre specyficzne sekwencje mRNA, co prowadzi do zahamowania syntezy białek, które są niezbędne do replikacji wirusa. Bez mRNA wirus nie jest w stanie wyprodukować niezbędnych białek, co utrudnia jego zdolność do rozprzestrzeniania się w komórce gospodarza.

Enzym RNAza L niszczy mRNA wirusa

Enzym RNAza L to endoribonukleaza o charakterze endonukleazy, co oznacza, że jest to enzym zdolny do przecinania wiązań fosfodiestrowych wewnątrz cząsteczek RNA. Enzym ten jest obecny w komórkach organizmów eukariotycznych i jest związany z procesem degradacji RNA. RNAza L odgrywa istotną rolę w regulacji ekspresji genów oraz w odpowiedzi immunologicznej organizmu na zakażenia wirusowe poprzez degradację RNA wirusowego. Aktywacja RNAzy L jest jednym z mechanizmów obronnych komórek w odpowiedzi na infekcję wirusową, co prowadzi do eliminacji wirusa przez degradację jego RNA.

W praktyce enzym RNAza L można porównać do „nożyczek” w komórce, które potrafią przecinać specjalne nici zbudowane z RNA, czyli jednego z materiałów genetycznych. RNAza L zaczyna wtedy ciąć i niszczyć RNA wirusa, zabijając go, co pomaga organizmowi zwalczyć infekcję.

Kiedy odpowiedź autoimmunologiczna może zawodzić?  

Istnieje wiele czynników, które mogą zaburzać działanie odpowiedzi immunologicznej, prowadząc do osłabienia lub dysfunkcji układu odpornościowego:

• stres: długotrwały stres może prowadzić do nadmiernej produkcji hormonów stresu, takich jak kortyzol, które mogą osłabić działanie układu odpornościowego, zmniejszając aktywność komórek immunologicznych i zmniejszając zdolność organizmu do walki z infekcjami;
• niedożywienie: braki w diecie, zwłaszcza niedobór składników odżywczych, takich jak witaminy i minerały, mogą osłabić układ odpornościowy, prowadząc do zmniejszenia produkcji komórek immunologicznych oraz obniżonej odpowiedzi immunologicznej na infekcje.
• choroby autoimmunologiczne, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki organizmu, mogą zaburzać normalną funkcję układu odpornościowego, co prowadzi do nadmiernej aktywacji lub osłabienia odpowiedzi immunologicznej;
• infekcje: niektóre infekcje, zwłaszcza te powodowane przez wirusy, mogą bezpośrednio osłabić układ odpornościowy, prowadząc do zmniejszenia liczby komórek immunologicznych i zakłócenia funkcjonowania układu odpornościowego;
• starzenie się: z wiekiem układ odpornościowy staje się mniej skuteczny w zwalczaniu infekcji i odpowiadaniu na bodźce immunologiczne;
• leki immunosupresyjne: niektóre leki, takie jak kortykosteroidy, chemioterapia i leki stosowane po przeszczepach, mogą osłabiać układ odpornościowy, hamując aktywność komórek immunologicznych,
• czynniki środowiskowe: ekspozycja na toksyny, zanieczyszczenia środowiskowe, promieniowanie UV, narażenie na intensywne działanie pola magnetycznego z urządzeń codziennego użytku, przyjmowanie dużej ilości metali ciężkich np. z produktów spożywczych oraz inne czynniki środowiskowe mogą wpływać na układ odpornościowy, osłabiając jego funkcję i zwiększając ryzyko infekcji.

Jak poradzić z wirusem bez szczepienia

Styl życia, dieta i to w jaki sposób funkcjonuje nasz organizm, ma kluczowe znaczenie dla pracy naszych jelit, co w efekcie przekłada się na układ odpornościowy. Organizm ludzki jest wyposażony w szereg mechanizmów obronnych, i tylko zaniedbany, z obniżoną odpornością może mieć trudności z odparciem ataku intruza. Prawidłowa równowaga mikrobiomu to zachowanie zdrowia, dlatego w okresach wzmożonych infekcji wirusowych warto zażywać probiotyki, które pomogą zachować homeostazę. PoVir to produkt, który nie tylko zawiera korzystką i skuteczną bakterię Narine, ale także wykazuje działanie uruchamiające interferon – jedną z tarcz obronnych organizmu- który z kolei aktywuje enzym RNAza L, niszczący RNA wirusa. To wyjątkowy produkt, który przyspiesza i wzmacnia działanie naturalnych możliwości obronnych organizmu.