Histamina: co to jest i jak wpływa na zdrowie?

Co to jest histamina?

Histamina jest związkiem chemicznym naturalnie występującym w ludzkim ciele, który odgrywa kluczową rolę w różnych procesach fizjologicznych. Jest to substancja wydzielana przez komórki układu odpornościowego i pełni funkcję mediatora w reakcjach alergicznych oraz zapalnych. Choć histamina odgrywa istotną rolę w regulacji różnych funkcji organizmu, nadmierna ilość tej substancji może prowadzić do niepożądanych skutków zdrowotnych.

Po co jest potrzebna histamina?

• reakcje alergiczne: histamina jest głównym czynnikiem wyzwalającym reakcje alergiczne. Po kontakcie z alergenem, komórki układu odpornościowego zwane mastocytami uwalniają histaminę, co prowadzi do typowych objawów alergii, takich jak świąd, pokrzywka, obrzęk i problemy z oddychaniem;
• regulacja przepuszczalności naczyń krwionośnych: histamina wpływa na przepuszczalność naczyń krwionośnych, co może prowadzić do obrzęku tkanek w reakcjach zapalnych;
• układ pokarmowy: histamina odgrywa rolę w procesie wydzielania kwasu żołądkowego, pomagając w trawieniu pokarmu;
• neurotransmiter: w centralnym układzie nerwowym, histamina pełni funkcję neurotransmitera, wpływając na czujność, sen, regulując różne funkcje mózgu.

Objawy nietolerancji histaminy:

• bóle głowy i migreny,
• pokrzywkę i świąd skóry,
• problemy trawienne, takie jak biegunka, wzdęcia, czy zgaga,
• obrzęki i problemy z oddychaniem,
• nadmierne zmęczenie i senność,
• wodnisty katar,
• zaburzenia rytmu serca,
• biegunka czy luźne stolce,
• obrzęk twarzy (głównie powiek),
• silne bóle na początku krwawienia miesiączkowego.

Jak zbadać poziom histaminy?

Badanie poziomu histaminy w organizmie może być przeprowadzone za pomocą testów krwi, które pomagają ocenić ilość histaminy lub aktywności enzymów związanych z jej metabolizmem. Wyróżniamy:

• test ogólny na poziom histaminy: polega na pobraniu próbki krwi i jej badaniu w celu określenia ogólnej ilości histaminy krążącej we krwi.
• test specyficzny na poziom diaminooksydazy (DAO): DiAminooksydaza (DAO) to enzym, który rozkłada histaminę w organizmie. Test ten sprawdza poziom aktywności DAO we krwi, co może być istotne przy podejrzeniu niedoboru enzymu odpowiedzialnego za metabolizm histaminy.

Co zwiększa poziom histaminy?

Okazuje się, że pewne sytuacje lub działania mogą podnosić poziom histaminy. Do najczęstszych możemy zaliczyć:

• wysiłek fizyczny,
• wahania hormonalne,
• stres psychiczny (nagły),
• choroby infekcyjne,
• choroby zapalne jelit.

Czego nie jeść na diecie niskohistaminowej?

Osoby z nadwrażliwością na histaminę często stosują dietę niskohistaminową, która polega na eliminacji lub ograniczeniu spożycia produktów bogatych w histaminę lub uwalniających zmagazynowaną histaminę, takich jak: kiszona kapusta, sery dojrzewające, konserwowane mięso, czekolada, truskawki, maliny oraz alkohol. Warto zwrócić uwagę na poniższe produkty:

żywność bogata w histaminę:

• sery dojrzewające
• awokado
• piwo i wino (zwłaszcza czerwone)
• przetworzone wyroby mięsne (np. wędliny, parówki)
• kapusta kiszona
• szpinak
• konserwowana ryba

produkty uwalniające zmagazynowaną histaminę:

• czekolada
• owoce cytrusowe
• orzechy
• ananas
• skorupiaki i owoce morza
• truskawki
• pomidory

Badania, w których porównywano zwartość histaminy w 17 konserwach rybnych, wykazały że największy poziom histaminy zawierały „śledzie w oleju” (182,1 mg/kg), natomiast inne konserwy tupu: szprot, makrela, tuńczyk mieściły się w zakresie od 3,6 do 39,3 mg/kg.¹

Co jeść na diecie niskohistaminowej?

Aby nie powodować wyrzutu histaminy warto postawić na wybrane produkty jak najmniej przetworzone, unikając żywności typu fast i instant. W diecie mogą się pojawić poniższe produkty:

• ryż, ziemniaki, kukurydza
• chleb żytni na zakwasie
• świeże jaja
• kasza jaglana, komosa ryżowa, amarantus, płatki owsiane
• twaróg, maślanka, śmietana, jogurt
• świeże ryby
• mięso: kurczak, indyk, kaczka, królik
• siemię lniane
• wszystkie warzywa oprócz pomidorów, szpinaku, bakłażanu
• czarne jagody, borówki, wiśnie, porzeczki.

Badania wykazały, że u dzieci i młodzieży, z zastosowaniem diety na bazie produktów o niskiej zawartości histaminy, zaobserwowano redukcję objawów od 33% do nawet 100%, w zależności od rodzaju i intensywności powstałych skutków, spowodowanych zwiększeniem poziomu histaminy lub zbyt małą aktywnością enzymu DAO.² 

Jak obniżyć poziom histaminy w organizmie?

Oprócz wspomnianej diety niskohistaminowej warto zwrócić uwagę na suplementację witaminą C oraz B6. Okazuje się bowiem, że kwas askorbinowy przyczynia się do obniżenia poziomu histaminy we krwi. Dlatego witamina C, kojarzona raczej ze wspomaganiem organizmu przy przeziębieniach oraz wspieraniem układu odpornościowego, może łagodzić objawy alergii. Wzbogacenie codziennej diety o imbir oraz kurkumę, która działa przeciwzapalnie, również pomoże obniżyć poziom histaminy.

Histamina a probiotyki

Z badań wynika, że niektóre szczepy probiotyczne mogą wpływać na poziom histaminy zwiększając go lub obniżając. Udowodniono, że szczepy Lactobacilus delbrueckii bulgaricus, reuteri i casei zaostrzają objawy nietolerancji histaminy. Natomiast szczepy bakterii Lactobacillus acidophillus, są uważane za neutralne histaminowo, chociaż wytwarzają pewne ilości histaminy. Preparaty Narum zawierające bakterię Lactobacillus acidophillus Er-2 szczep 317/402 Narine to: Narum Caps, Narum Fast, Narum Tab, Narum Sachets czy PoVir. Narum forte dodatkowo zawiera szczep Bifidobacterium Bifidum, który wpływa na obniżenie poziomu histaminy.

Histamina jest niezbędna do funkcjonowania organizmu. W niektórych sytuacjach oraz stymulacji procesów zachodzących w organizmie dietą, może dojść do jej podwyższonego poziomu, co powoduje niepożądane dolegliwości, przypominające reakcje alergiczne. Poziom histaminy można regulować spożywanymi posiłkami, zwracając uwagę zarówno na produkty wskazane jak i zabronione. Bardzo ważna jest obserwacja swojego samopoczucia, aby indywidualnie dopasować korzystnie wpływające produkty w codziennej diecie.

Badania nad występowaniem histaminy w konserwach rybnych, Marzena Pawul-Pruba, Mirosław Michalski, Jacek Osek, 2014.

Nietolerancja histaminy: aktualny stan wiedzy, Comas-Basté O, Sánchez-Pérez S, Veciana-Nogués M, Latorre-Moratalla M, Vidal-Carou M., 2020.